Eline Gumbert
Populisme in het politiek café
Zaterdagmiddag 11 mei kwam een flinke groep mensen bij elkaar in wijkcentrum De Boskern in Hoofddorp. Ondanks het stralende weer buiten was er veel belangstelling voor het politiek café Samen op Links, waar populisme deze keer het thema was.
Na een korte introductie door Kees van der Ploeg, al meer dan een halve eeuw PvdA-lid en mede-organisator van het politiek café, kreeg psycholoog en schrijver Huub Buijssen het woord. Hij schreef een boek over de verborgen psychologie van populisme en rechts-extremisme; een belangrijk onderwerp, met de Tweede Kamerverkiezingen van afgelopen november nog vers in het geheugen en het Europees parlement binnenkort aan de beurt.
Hoewel het heel makkelijk is om te roepen dat populisme niet deugt, werd er in het politiek café vooral gepraat over wat populisme eigenlijk is. Aan de hand van voorbeelden uit het dagelijks leven besprak Huub Buijssen een aantal kernpunten waar populisme aan te herkennen is.
Als eerste merkt hij dat populisme aansluit bij nostalgische gevoelens. Dat geluk vroeger heel gewoon was. Dat het tijdens zomervakanties in je jeugd altijd mooi weer was en er in de winter altijd ijs lag. Dat de wereld vroeger mooier, vriendelijker en hoopvoller was dan nu, dat het touwtje gewoon uit de brievenbus hing, dat je elkaar kon vertrouwen, dat je de buren kende.
Dat nostalgische verlangen naar vroeger, toen alles beter was, gaat vaak samen met angst: de angst dat het in de toekomst slechter wordt. Dat je kinderen geen huis kunnen krijgen, dat je je baan kwijtraakt, dat je geen zekerheid meer hebt over de toekomst, dat je niet meer weet wie je wel of niet kunt vertrouwen.
Dat zijn allemaal serieuze vragen, waar niet zo makkelijk antwoord op te geven is. Niet omdat politici niet willen antwoorden, maar omdat er geen makkelijke oplossingen zijn. Wat in elk geval zeker is, is dat terug naar vroeger niet kan. De klok draait nu eenmaal maar één kant op. En het is ook niet waar dat vroeger alles beter was. Zeg nou zelf, zou je terug willen naar de tijd dat geluk nog heel gewoon was, maar je alleen kon bellen als je thuis was, waar de telefoon vast zat aan een snoer? Toen de televisie nog zwart-wit was en er alleen ’s avonds iets anders op te zien was dan het testbeeld? Of toen nog maar weinig mensen een auto hadden en bijna niemand ooit op vakantie ging?
Toch beloven populistische politici vaak dat ze zullen zorgen dat de wereld weer net zo wordt als vroeger. Dat verhaal komt zo geloofwaardig over, omdat die politici vertrouwd lijken. Ze gebruiken simpele woorden om problemen te benoemen en oplossingen te geven, en zeggen dat de problemen waar andere politici over praten niet bestaan.
Eenvoudige problemen die makkelijk op te lossen zijn, dat klinkt goed. Vooral als zo’n politicus vertrouwd lijkt, alsof het je buurman kon zijn, of een vriend. “Klimaatverandering bestaat helemaal niet, dus maak je daar maar geen zorgen over. Als er maar geen buitenlanders meer komen dan is Nederland weer voor de Nederlanders, zoals het vroeger was, en dan zijn alle problemen opgelost.” Als dat echt waar was… waren alle problemen dan niet allang opgelost?
Na de uitleg over populisme ging het politiek café ook over manieren om ermee om te gaan. Bijna iedereen heeft goede herinneringen aan een fijne jeugd, een onvergetelijke liefde of een bijzondere vakantie. En bijna iedereen maakt zich weleens zorgen over de toekomst. Het zou raar zijn om nooit bang te zijn voor geldgebrek, ziekte, eenzaamheid, klimaatrampen, oorlog, verlies en verdriet. Die gevoelens zijn niet links of rechts, goed of fout.
De gevoelens begrijpen is niet moeilijk, maar wat bij GroenLinks-PvdA echt anders is dan bij populistische politici zijn de oplossingen die we zoeken. Als de problemen waar we voor staan zo groot zijn, dan komen we er niet met simpele antwoorden. De woningcrisis, de steeds toenemende klimaatverandering, oorlogen en conflicten in de wereld, armoede en onzekerheid: dat kunnen we niet met een paar oneliners oplossen. Deze problemen vragen om échte antwoorden. Die kan onze linkse politiek geven, maar vooral: die maken we samen.
Laten we met elkaar in gesprek gaan, in plaats van elkaar buiten te sluiten. Laten we luisteren, in plaats van te twitteren. Laten we zorgen dat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. Laten we zorgen voor een groene gezonde leefwereld. Laten we zorgen dat in onze toekomst, van onszelf, onze kinderen en kleinkinderen, geluk heel gewoon is.
Huub Buijssen heeft gezorgd voor een goed gesprek met een hoopvolle afsluiting. Zo eindigde deze bijeenkomst van het politiek café Samen op Links. De volgende keer zal na de zomervakantie zijn, iedereen is dan weer van harte welkom.
Voor de Europese verkiezingen op 6 juni is iedereen die mee wil doen ook van harte welkom! We gaan onder andere langs de deuren om met mensen in gesprek te gaan op en 1 juni. Als je zin hebt om mee te doen kun je je aanmelden via [email protected]
